مجید نواندیش : بخش عمده ای از دستورات اخلاقی دین اسلام بر مبنای روانشناسی و جامعه شناسی بنا نهاده شده است. پروردگار و ملائکه نسبت به انسان ها دارای دید بهتری نسبت به تاثیر فرایندها بر روان و روح عموم افراد دارند و بر معنای آن تصمیمات و دستوراتی برای حفظ جامعه و افراد صادر می فرمایند. فقها از اصطلاح غناء برا تمیز موسیقی حلال و حرام استفاده می کنند. تمامی فقها اذعان کرده اند که شناخت غناء عرفی می باشد. آلات موسیقی را ابزار ملاهی دانسته اند و به همین دلیل حرام کرده اند. کلمه کاملتر ملاهی و مناهی می باشد. مناهی در لغت کارهایی را گفته اند که شرعا و عرفا نهی شده است. در مقاله عفت و حجاب[11]، در تعریف مفسده گفته شد، عملی است که می تواند سبب بروز ظلم یا صدور اعمال زشت و قبیح با احتمال بالا شود. یعنی در باور عقلا و یا عموم جامعه آن عمل احتمال وقوع بالایی برای مسبب وقوع یک شر را داشته باشد.
غریزه جنسی غریزه قدرتمندی در بشر است که احتیاج به تحریک دوباره ندارد. پروردگار و ملائکه جمله پیشین را کاملا تصدیق می کنند. امروزه در غرب، همه مسائل تحت الشعاع کامجویی و لذت بردن از زندگی قرار گرفته است که علی الخصوص در آن لذتجویی جنسی نقش مهمی پیدا کرده است. در این مدل شاخص گذاری، بسیاری از مسائل مهمتر فدای لذت جویی و کامروایی انسان ها می شوند. متاسفانه امروزه بعضی متخصصان زناشویی غربی، تک همسری جنسی را دارای محدودیت های ملال آور می دانند و توصیه می کنند انسان ها هر چند سال یکبار شریک جنسی خود را تغییر می دهند. در حالیکه این مدل رفتاری، قابل قبول توسط اسلام نمی باشد.
بعضی تصور کرده اند خداوند نعوذ بالله با شادی مخالف است. در آیه 76 سوره قصص آمده است قصص آیه 76:
إِنَّ قارُونَ کانَ مِنْ قَوْمِ مُوسي فَبَغي عَلَيْهِمْ وَ آتَيْناهُ مِنَ الْکُنُوزِ ما إِنَّ مَفاتِحَهُ لَتَنُوأُ بِالْعُصْبَةِ أُولِي الْقُوَّةِ إِذْ قالَ لَهُ قَوْمُهُ لا تَفْرَحْ إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ الْفَرِحينَ
استاد الهی قمشه ای: همانا قارون یکی از ( ثروتمندان ) قوم موسی بود که بر آنها طریق ظلم و طغیان پیش گرفت و ما آن قدر گنج و مال به او دادیم که بر دوش بردن کلید آن گنجها صاحبان قوّت را خسته کردی ، هنگامی که قومش به او گفتند: آن قدر مغرور و شادمان ( به ثروت خود ) مباش که خدا هرگز مردم پر غرور و نشاط را دوست نمی دارد.
مترجمین معانی مختلفی برای فرحین گفته اند. آقای مکارم شیرازی، فرحین را شادی کنندگان مغرور ترجمه کرده است. آقای مشکینی سرمستی کنندگان ترجمه کرده است.
آیه درباره وصف قارون است. در لغت در توضیح معنای فَرِح گفته اند ابراز شادی و نشاط، فَرِحا بَالشَی را دل او شاد شد بیخیال و بی پروا شد معنی کرده اند. تفسیر المیزان فرحین را با توجه به محتوای آیه، افراد وابسته به دنیا و مفرحی را که آخرت را از یاد برده اند می داند که با معنای آیه هم سازگار می باشد[1] و با توجه به محتوای آیه هم بنظر بنده منظور همین بوده است.
امیرالمومنین می فرماید:
السُّرورُ يَبسُط النَّفسَ وَ يُثير النِّشاطَ؛ شادي باعث انبساط خاطر و سبب نشاط انسان مي‌شود[2]
تضاد منابع
این دنیا محل تعارض و تضاد منافع است. واقعیت این است که همه در این دنیا به دنبال منافع خود هستند. انسان در این باره باید همیشه مراقب باشد. رفیق بی کلک فقط مادر است.
انسان درباره منافع شخصی خود نیز دارای تعارض می باشد. افراد سیگاری می گویند وقتی سیگار می کشند، یک حال خوبی پیدا می کنند (منفعت کوتاه مدت). ولی می دانند که سیگار برای سلامتی آنان مضر است و سیگار نکشیدن در بلندمدت به نفع آنها می باشد (منفعت بلند مدت). یک کاسب می تواند یک عمر سعی کند اعتماد مردم را کسب کند، پول مردم را حق مردم بداند تا یک عمر از این کاسبی بتواند گذران عمر کند (منفعت بلندمدت با سود کم). یا می تواند به ناگهان پول مردم را بخورد. به فکر این باشد که یکساله با عدم کسب اعتماد مردم، با گرانفروشی و ... بار خود را ببندد (منفعت کوتاه مدت با سود زیاد). شما کدام یکی را انتخاب می کنید؟ ضررهای الکل و مسکرات بر کبد و بدن تقریبا اثبات شده است (ضرر بلندمدت)، اما مصرف آن باعث شادی و هیجان کوتاه مدتی زیادی می شود (سود کوتاه مدت زیاد). شما کدام یکی را انتخاب می کنید؟ امروز خوراکی های زیادی است که علیرغم خوشمزه بودن مفید نبودن و مضر بودن آنها برای بدن تقریبا ثابت شده است که از آن جمله می توان به سوسیس و کالباس، نوشابه و ... اشاره نمود. عموما در جامعه ایران هم مصرف بالایی دارند. بنده بر حسب تجربه عموما در زندگی خود سعی می کنم منافع بلندمدت ولو با سود کم اما دایمی را بر منافع کوتاه مدت با سود سرشار ترجیح دهم. اعتقاد دارم منافع بلندمدت ولو با سود کم بر منافع کوتاه مدت ولو با منفعت و لذت زیاد ارجحیت دارند.
تضاد منافع بین منافع شخصی و منافع اجتماع و همگانی نیز وجود دارد. بسیاری مواقع تضاد منفعت شخص با منفعت جمع بوجود می آید. فرض کنید همشهری شما کاندیدای ریاست جمهوری شده است. اما کاندیدای دیگر نسبت به او اصلح تر است و شما هم این را تشخیص میدهید. به کدام یک رای میدهید؟ منفعت فردی ناشی از خودخواهی انسان می باشد. عموما دارای سود زیاد لحظه ای اما موقت می باشد. منفعت اجتماعی دارای سود کم، پیوسته نه برای یک فرد بلکه برای همه می باشد. یکی از علل وقوع پوپولیسم ترجیح منافع شخصی به منفعت جمعی درازمدت توسط مردم می باشد. سود زیاد لحظه ای که در جیب مردم برود که موقت است و شامل حال آیندگان هم نمی شود به سود دایمی پیوسته ترجیح داده می شود. در کشورهای اسکاندیناوی اروپایی همچون سوئد و دانمارک سیستم اقتصادی رایج بر مبنای ترجیح دادن اجتماع نسبت به فرد می باشد. در این کشورها افراد بعضا 40-50% حقوق و در آمد خود را بعنوان مالیات می پردازند. اما دارای بهداشت، تحصیل و ... رایگان می باشند. در آمار رفاه اجتماعی و میزان رضایتمندی مردم این کشورها سرآمد کشورهای دنیا امروزه می باشند. بنده بر اساس تجربه معتقدم بعضی از احکام دین اسلام ترجیح منفعت جمع نسبت به منفعت فردی در مواقع تضاد می باشد. یکی برای همه و همه برای یکی.
واقعیت این است که در عالم غیب هم از نظر معنوی منفعت طلبی وجود دارد. شاید قابل باور نباشد، بنده با ارواح مطهر اهل بیت و پیامبر اسلام هم در ارتباط هستم. تا مدت ها گمان اشتباهی درباره پیامبر اسلام داشتم. روح ایشان همواره این گمان اشتباه من را تایید می کرد و احتمالا آن را موجب ارتقا رتبه معنوی خود می دانست. یا بعضی وقت ها ارواح تمایل دارند عهده دار اشتباهات و شبهات شوند و خود را مقصر بدانند تا احتمالا ارتقاء رتبه معنوی پیدا کنند.
ما عموما از دریچه خودخواهی و منفعت شخصی به مسائل و قضایا نگاه می کنیم. در دین به ما توصیه کرده اند که به یاد مرگ باشیم. یاد مرگ، تجربه مرگ می تواند باعث شود از خودخواهی و منفعت طلبی های شخصی انسان کاسته شود. سرگذشت های مختلفی وجود دارد از انسان هایی که تجربه نزدیک به مرگ یا تجربه(Near Death Experience) NDE داشته اند و بعد از آن به گونه دیگری زیسته اند و خود را وقف جامعه و اجتماع کرده اند و منشاء خدمات مختلفی شده اند.
سرعت زندگی
امروزه سرعت زندگی نسبت به قرن های گذشته و 1400 سال پیش بسیار افزایش یافته است. امروز افزایش جمعیت بالتبع آن رقابت، ابداع وسایل کمک حال و رفاهی بشر، و ... باعث شده انسان ها سخت تر کار کنند و فشار بیشتری به خود وارد کنند. بعلاوه نسبت به گذشتگان میل بیشتری هم به لذت بردن از زندگی ایجاد شده است. در گذشته اینقدر مردم فراغ دل و راحت بوده اند که توصیه شده است روزی 8 ساعت عبادت کنید. نیازی به توصیه به تفریح و لزوم توصیه به آن در دین وجود نداشته است. برای همین هم در دین توصیه چندانی به تفریح و لذت بردن از زندگی نداریم. امروزه سرعت زندگی نسبت به گذشته بسیار افزایش یافته است. در گذشته حداکثر یک سال دو سال یکبار به سفر می رفته اند و یک ماه هم در مسیر رفت بوده اند. اما امروزه بعضی مردم سعی می کنند هر هفته تعطیلات شمال باشند. اختراع ماشین، لوازم خانگی همچون ماشین لباسشویی، جارو برقی و ..... باعث استراحت کردن بیشتر بشر نشده است، بلکه این ها سرعت زندگی بشر را افزایش داده است. در کشورهای غربی تصور من این است که مردم آن عموما بسیار سخت کار می کنند و آخر هفته ها با مصرف مشروب و .... سعی می کنند ناگهان لذت زیادی هم ببرند و خود را اصطلاحا ریشارژ کنند. انسان بعد از کار سخت و فشار نیاز به استراحت و تفریح دارد. چرتی که از شدت خستگی در شلوغی مترو زده می شود بسیار می چسبد. امروزه کمبود وقت باعث شده که زمان برای استراحت و تفریح هم کاهش بیابد و بشر سعی کند به لذت های زیاد، سریع و هیجان بخش زیاد ولو مضر رو بیاورد که بنظر بنده غلط است.
پروردگار می فرمایند:
بدانید و آگاه باشید! آنچه درباره سرعت زندگی گفته شد مورد تایید ما نیز هست. باید بدانید دستورات دین فرا زمان و فرا مکان نیستند. بلکه دستورات دین اتفاقا با توجه به نیازهای جامعه، واکنش های عرف و عموم مردم، بصورت جامعه شناسانه تعیین و تبیین می گردد. برای ما واکنش و نیازهای عرف و اکثریت یک جامعه مهم است و بر آن اساس تصمیم گیری می کنیم. دقت کنید هدف ما حفظ سلامت روحی و روانی عموم جامعه، نهاد خانواده و دیگر نهادهای مفید سازنده اجتماع و خود فرد می باشد. تمام.
جبرییل امین از جانب پروردگار می فرماید:
خداوند جمال است. ما ملائکه طرفدار زیبایی و هنر هستیم، اما بشرطها و شروطها، اول شرط آن است که غرایز زیبایی شناختی به حد کافی ارضا شوند. افراط صورت نگیرد. دوما شرایط مفسده فراهم نگردد. سوما خداوند معصیت نشود، حقی ناحق نشود. همین و بس.
ما با دچار هیجان شدن انسان مشکل نداریم اما بشرطها و شروطها اول آنکه معصیت خداوند سبب نشود. دقت کنید سبب نشود. دوما لازم است بدانید انسان ها در هیجان دچار افراط در عمل می شوند. تصمیم گیری های شتابزده می گیرند. اینها افت هیجان است. بشناسید و دچار هیجان شوید و دچار اشتباه نشوید. تنهایی و افسردگی درد بشر امروز است. چرا با این هیجان و اسباب خوشی دچار افسردگی و تنهایی هستید؟ دلیل آن این است که لذت ها را سالم بهره مند نمی شوید. کیان خانواده در خطر افتاده است. فرزند سالاری انسان ها را به گمراهی سوق داده است. کوچکتر برای بزرگتر نباید تصمیم بگیرد خلاف عقل است. پدر بزرگ ها مادر بزرگ ها تنها شده اند. احترامات سرجای خودش نیست. فرزندانتان را تربیت صحیح کنید. میخواهید به هر قیمتی و به هر نحوی خوش باشید. در حالیکه سلامت زندگیتان را از دست میدهید. نتیجه این می شود که هست. کیان خانواده را حفظ کنید. به بزرگترها احترام بگذارید. پیوندهای اجتماعی را تقویت کنید. فامیلی، بر شما باد به دوری از ناشناس ها. آنها دوستتان نیستند. بر شما باد به حفظ ارتباطات خانوادگی، فامیلی، بدانید و آگاه باشید که دلسوزترین هستند بر شما. احمق نباشید. حجم کار بکاهید. بر استراحت زندگیتان بیفزایید تا خدا به شما برکت دهد. عقل سالم در بدن سالم هست. بدن هایتان را حفظ کنید. از شهوت خوراک بپرهیزید. چاقی، پرخوری، فشار بالا همه تان را مبتلی کرده است. چقدر میخواهید خوش باشید. اینها خوشی نیست، آسیب زننده است. از پرخوری در شهوت جنسی بپرهیزید که افراط در آن انسان را سست اراده و سست عنصر می کند. اراده تان را تضعیف می کند. راحت تن به هر کاری میدهید. خوک اینطور است. بپرهیزید از خوردن گوشت خوک که گوشت خصلت می آورد. بر روح و روان انسان تاثیر گذار است. اگر حرام گوشت ها را حرام کردیم چون آنها وحشی بودند. خواستیم اینطور بار نیایید. بدانید و آگاه باشید، ما بر روح و روان شما از خود شما آگاه تریم. شاید روزی به آنچه ما می بینیم برسید. اما بدانید ما خیر و خوبی شما را می خواهیم. تمام. جبرییل بودم.
ملائکه از جانب پروردگار می گویند:
ما دوست داریم انسان ها شاد زندگی کنند. اما با شادی که منجر به هیجان منفی و مضر شود مخالفیم
پروردگار می فرمایند:
بر شما باد بسیار سفر کردن که آموزنده است. بر شما باد بر انجام تفریحات سالم که روح و روان شما را زنده می گرداند.
ملائکه بصورت غیررسمی می گویند گوشت خوک انسان را سست اراده و ضعیف النفس می گرداند. پیشنهاد می کنند محققان در باره این مورد تحقیق کنند. برای تحقیق و پژوهش درین باره، بهتر است برای مصرف گوشت خوک، غیر مسلمانان انتخاب شوند اما ناگزیر می توانند از بین مسلمانان هم برای مدت محدود به عنوان مصرف کننده گوشت خوک انتخاب کنند.
مواد مخدر، سیگار و شراب
در مقاله تاملی درباره گناه و قاعده زرین اخلاق[3] اشاره شد که معتقدم مواد مخدر و سیگار به علت مضر بودن برای انسان همچون شراب حرام هستند. چون مضرات بیشتری برای انسان دارند، دارای درجه شدت بیشتری در حرام بودن نسبت به شراب دارند. اگر شراب در اسلام بطور قطعی حرام شده است پس مواد مخدر و سیگار هم بطور قطعی حرام می باشد. پروردگار و ملائکه بطور جدی به حق انتخاب و حق انتخاب سرنوشت برای انسان معتقد هستند. به همین دلیل معتقدند اگر مواد مخدر قرار باشد حرام باشد، باید زمینه آزاد برای امکان فراهم کردن آن و خرید و فروش آن وجود داشته باشد. با توجه به اینکه مفسده مواد مخدر بسیار زیاد است و امکان آزاد خرید و فروش آن در بسیاری از کشورها قانونی نیست. لذا پیشنهاد می کنند آن از دایره محرمات خارج شود و ممنوعیت آن توسط حکومت کنترل گردد.
امروزه اثرات مضر شراب ثابت شده است. زیاده روی در نوشیدن شراب و مخصوصاً شرابی که الکل زیاد داشته باشد به سلول‌های استخوان‌ها صدمه می‌زند، سرطان‌زا ست[4] و ارتباط قوی میان مصرف بیش از حد مشروبات الکلی و سرطان‌های پستان، مری، دهان، نای، حنجره و حلق وجود دارد .[4][5] الکل به سیستم عروقی و قلب صدمه می‌زند، مصرف زیاد آن باعث زوال عقل[6] و ایجاد اختلالات مغزی می‌شود، خطر ایجاد دیابت نوع ۱ را دارد و در بینایی تأثیر سو دارد[7][8][9]. بر اساس گزارشی که «کمیته علمی مستقل در مورد داروها» در بریتانیا تهیه کرده زیان مصرف افراطی الکل در جامعه سه برابر زیان مصرف کوکائین یا کشیدن سیگار برآورد شده‌است. دیوید نات، می‌گوید کراک از الکل اعتیاد آورتر است ولی از آن جا که عده بیشتری الکل مصرف می‌کنند در کل زیان آن بیشتر است. کسانی که به طور مزمن الکل مصرف می کنند در معرض خطر بالای نارسایی کلیه و کبد هستند.
امام رضا (ع) می فرماید: خدای عزوجل شراب را حرام فرمود: زیرا شراب تباهی می آورد، عقل شرابخواران را دگرگون می سازد و آنان را به انکار خداوند عزوجل و دروغ و تهمت بستن به او و پیامبرش وا می دارد و دیگر اعمالی چون تبهکاری و قتل که از شرابخواران سر می زند[10]. مصرف مسکرات طبق نص صریح قران حرام قطعی و دایمی می باشد.
فردی را می شناسم که در کشورهای اروپایی زندگی می کند و آدم غیرمذهبی هم هست. وی بعد از بچه دار شدن، سیگار و شراب و الکل را برای حفظ سلامتی خود کاملا کنار گذاشت. مصرف نوشابه های الکلی هر چند موجب نوعی آرامش و رها شدن کاذب و افراطی می گردد. اما شخصا با آنچه که عقل انسان را زایل گرداند. آنچه که فردا صبح انسان را بواسطه خماری خراب کند، موافق نیستم.
متاسفانه فقها با سخت گیری، مصرف نوشیدنی هایی که دارای درصد بسیار کمی الکل می باشند هم ممنوع می دانند. واقعیت این است که امروزه به مدد علم امکان تشخیص نوشیدنی هایی دارای درصد کم الکل فراهم شده است. در گذشته و 1400 سال پیش امکان چنین تشخیصی وجود نداشته است. تصور می کنم آنچه حرام می باشد مسکر می باشد که از نام آن هم مشخص است یعنی آنچه که مست کننده باشد و صرفا حاوی درصد بسیار کمی الکل بودن مهم نمی باشد. ملائکه بصورت غیررسمی این پاراگراف را تایید می کنند.
ملائکه از جانب پروردگار می گویند
مصرف مشروبات الکلی، در ملاء عام ممنوع می باشد. در صورت وقوع تعزیر یا اجرای حد می تواند صورت بگیرد. اما خرید و فروش آن ممنوع نیست. بصورت پنهانی می تواند مصرف گردد. اما مصرف آن حرام است. هر چند حد یا تعزیر در قبال آن صورت نمی گیرد. مصرف در ملاء عام ممنوع است، چون تشویق مردم به مصرف آن موجب می شود. خرید و فروش آن توسط مسلمانان مکروه است و بهتر است ترک کنند. حضور در مجالسی که مشروبات الکلی سرو می شود مکروه است و بهتر است ترک شود. تعزیر یا اجرای حد مربوط به حکومت اسلامی است نه دین. مردم دقت کنند، بین دستورات دین و برپایی حکومت اسلامی تفاوت وجود دارد. دین فردی است. اما حکومت اسلامی برپایی آن یک حرکت جمعی است. دستورات ما مربوط به این دو متفاوت است. دقت کنید. دین امری فردی و مبتنی بر اختیار است. اما در حکومت اسلامی اجبار وجود دارد، در کنار اختیار. یک حکومت دینی دارای سختگیری ها و اجبارهای بیشتری نسبت به یک حکومت سکولار می باشد. اما اختیار انتخاب حکومت دینی و یا حکومت سکولار بر عهده مردم است و بر عهده مردم گذاشته می شود.
ملائکه از جانب پروردگار می گویند:
مصرف مشروبات الکی برای کهنسالان، در صورت اثبات علمی مفید بودن آن، به میزانی که افراط نکنند، مجاز است. تمام.
ملائکه از جانب پروردگار می گویند:
خرید و فروش سیگار، مشروبات الکلی توسط مسلمانان مکروه است و بهتر است ترک کنند.
همچنین می گویند:
مصرف مشروبات الکلی، مواد مخدر در ملاء عام ممنوع است و در صورت وقوع تعزیر می تواند صورت بگیرد. چون تشویق مردم به مصرف آن موجب می شود. اما مصرف سیگار در ملاء عام ممنوع نیست چون خوشایند نیست و برای اطرافیان ناخوشایند است. فردی که در جمعی اولین نفر باشد که سیگار را روشن می کند، عقوبت بیشتری خواهد شد.
مراجع
[4] Alcohol and Cancer – Alcohol Alert No. 21-1993
[5] Review Of Alcohol: Association With Breast Cancer
[11] http://www.neeloofar.org/critic/230-majid-noandish/1825-270397.html
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر